کاشف اسرار- مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان،گفت: گمانه زنی های باستان شناسی در مسجد صفی رشت منجر به کشف شواهد نویافته از آثار سده های اولیه اسلامی( از اواخر دوره سلجوقی/ اوایل دوره ایلخانی، تا دوره قاجار)شد.

به گزارش کاشف اسرار،شهرود امیر انتخابی تالش امروز با اعلام این خبر،اظهار کرد: این کشفیات در پی استعلام بنیاد مسکن شهرستان رشت به منظور آغاز عملیات مرمت این مسجد شد.

وی ادامه داد: مقرر شد تا معاونت میراث فرهنگی با مجوز صادره از سوی پژوهشکده باستان‌شناسی کشور و به سرپرستی ولی جهانی، اقدام به گمانه‌زنی باستان‌شناختی در این مسجد کنند.

این مسئول درباره اقدامات لازم‌الاجرا در این مسجد اذعان داشت که بنا بر تصمیمات اتخاذ شده، این بنای با ارزش که به عنوان قدیمی‌ترین بنای برجای شهر رشت محسوب می‌گردد به همت بنیاد مسکن استان گیلان مورد بازسازی و مرمت قرار خواهد گرفت .

امیر انتخابی تالش،تاکید کرد: در راستای کشف هویت اصیل این بنا، از مطالعات باستان‌شناسی اخیر و نیز کاوش‌های بعدی در این بنا، استفاده خواهد شد.

وی ادامه داد: همچنین در عملیات مرمتی در دست اجرا، نمای مناره مسجد با زدودن بخش‌های الحاقی متأخر آزاد شده و به شکل اولیه مرمت می‌گردد.

مدیرکل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان،تصریح کرد: مراحل آغازین طرح مرمتی این بنای ارزشمند با همکاری بنیاد مسکن و شهرسازی رشت و با پیگیری و نگاه فرهنگ دوست آیت‌الله سید مجتبی رودباری انجام شده و مراحل تکمیلی آن در سال جاری ادامه خواهد داشت

معاون میراث فرهنگی استان گیلان و سرپرست گروه کاوش هم در این باره،اظهار کرد: پیش از این، هیچ گمانه زنی باستان‌شناختی در محدوده شهرستان رشت و به ویژه شهر رشت انجام نشده و عمده‌ترین اطلاعات تاریخی مربوط به این شهر محدود به اسناد مکتوب بوده است.

به گفته ولی جهانی لنگرودی،بر این اساس، قدیمی‌ترین منبعی که از شهر رشت به عنوان یک شهر آباد سخن به میان آورده، کتاب حدودالعالم است که توسط مؤلفی ناشناس، در سال 372 ه.ق. نگاشته شده است.

وی ادامه داد:قدیمی‌ترین اثر برجای و شناخته شده این شهر نیز، مسجد صفی است که بنابر اسناد، به سال‌های آغازین حکومت صفویان، یعنی قرن 10 ه.ق. نسبت داده می‌شد.

این باستان شناس ،خاطر نشان کرد: قتل و دفن امانی صفی‌میرزا، فرزند شاه عباس یکم صفوی در محدوده این مسجد، از جمله مهم‌ترین وقایع تاریخی مرتبط با این مکان است که گفته می‌شود این مسجد نام خود را از این واقعه تاریخی وام گرفته است.

جهانی لنگرودی، افزود با گمانه زنی های باستان‌شناسی در بخش میانی دیوار شمالی شبستان این مسجد تا عمق 345 سانتی‌متری، مشخص شد که احتمالاً این مسجد در قرون 6 تا 7 ه.ق. مصادف با اواخر دوره سلجوقی و اوایل دوره ایلخانی، بنا شده و در طول دوره‌های بعد ضمن گسترش، بخش‌هایی از آن، مورد مرمت قرار گرفته است.

وی متذکر شد: دیوار شمالی مسجد که به نظر می‌رسد در دوره تیموری و یا صفوی به منظور گسترش اصل بنا اجرا شده باشد به عرض 130 سانتی‌متر تا عمق 220 سانتی‌متری نسبت به کف فعلی مسجد، ثبت و ضبط شد که با آجرهایی به ابعاد 5×20×20 سانتی‌متر و با ملات شفته آهک ساخته شده و شالوده این دیوار بر اساس مطالعات اولیه بر روی بقایای استقراری مربوط به اوایل اسلام بنا شده است.

این مسئول،ابراز کرد: بنا بر یافته‌های اخیر، کف بنا آجر فرش بوده و برای تزئینات آن نیز از کاشی‌های چندرنگ استفاده شده است که در سایه تعمیر و گسترش بنا در ادوار مختلف تخریب شده و به جای آن در دوره قاجار و پهلوی تزئینات گچبری به کار رفته است.

جهانی لنگرودی،اضافه کرد: بقایای این تزئینات کاشیکاری، در بخشی از قسمت فوقانی این دیوار به صورت برجا به دست آمده است.

وی معتقد است که بخش کاوش شده در این مسجد، بر روی گورستان متراکمی، متعلق به ادوار میانی تا متأخر اسلامی بنا شده که احداث دیوار شمالی و گسترش شبستان به سمت شمال، بخش‌هایی از گورهای آن را تخریب نموده است.

.